“Ус чандмань эрдэнэ”, “Унасан газар шороо алт, угаасан ус рашаан” гэж Монгол түмэн миньусыг хүндэтгэн, цэвэр ариунаар нь онцгой анхааран эрхэмлэж ирсэн. Эрт дээр үеэс голын усанд бие угаах, хиртэй хувцсаа угаах, сүү буюу цагаан идээ ус руу оруулахыг туйлаас цээрлэдэг. Монголчууд усыг хатуу, зөөлөн гэж хуваан, цас бороо, гол мөрний усыг зөөлөн, худаг булгийн усыг хатуу ус хэмээн үзсээр ирсэн бөгөөд зарим усаар нь цай чанаж заримаар нь биеэ угаан, өвчнөө сувилж, биеэ чийрэгжүүлдэг байжээ.
Булгийн ус амтлаг, ходоод өвдөх, могой хатгасан шарх, битүү яр, нэргүй хавдар, нүдний өвчин зэргийг эмчлэхэд тустай. Манайхан булгийн усыг “амьд рашаан” гэж үздэг . Худгийн усны ундаргатай нь сайн, тогтмол нь муу байдаг. Цэвэр тунгалаг ус нь сайн, борзон булингартай нь муу, амтлаг нь сайн, гашуун исгэлэн нь адаг гэдэг.
Шүүдрийн усыг шингэн тунгалаг, тодорхой амтгүй, сэрүүн зэргээр найман зүйлийн эрдэм төгөлдөр рашаан хэмээн үнэлж, таван махбодийг тунгалагжуулж насыг уртасгадаг хэмээн үздэг.
Бороо ба цасны усыг сайтар буцалган цай чанаж уудаг. Энэ ус нь идээг шингээн, бадган өвчин ба гэдэс хөөхийг дарж, ханиадыг арилгана.
Рашаан усыг манайхан өвчин эмгэгийг засаж эрүүл энх болгодог Аршийн орны увидаст угаал хэмээн нэрлэдэг. Монгол оронд маш олон рашаан байдаг. Хүн болгон ач тусыг нь мэдэрч өвчин хуучаасаа салж байгаа билээ.
Эх сурвалж: Бямбын Намтай Эрүүл амьдарч урт наслахын гайхамшиг УБ хот 2006он
